نقوی، فاطمی‌نژاد/

 یکشنبه بود که سیدحسن نصرالله، دبیرکل حزب‌الله لبنان در مراسم یادبود سپهبد شهید قاسم سلیمانی و مجاهد شهید ابومهدی المهندس با حرکت دست خود آنچه در انتظار نظامیان آمریکایی است را نشان داد. حرکتی که به سرعت به نماد انتقام مقاومت از آمریکا بدل شد. از همان روز مسئله ارتباطات غیرکلامی و به تعبیری زبان بدن رهبران سیاسی در کانون توجه قرار گرفت و در نهایت در سخنرانی ترامپ پس از حمله موشکی ایران این مسئله به اوج خود رسید. سخنرانی که کاربران آمریکایی و اروپایی به رغم ادعاهای ترامپ آن را به سخره گرفتند و حتی عده‌ای با تدوین سخنرانی او، از ۵۸ بار نفس عمیق در حین این نطق سخن گفتند و آن را نشانه ضعف و ترس بیان داشتند. ما در همین زمینه با دکتر تینا چهارسوقی‌امین، نویسنده کتاب «رتوریک سیاسی» به گفت‌وگو نشستیم که خانم امین با تأکید بر قانع‌کننده نبودن زبان نطق ترامپ آن را «رتوریک ترس» نامید و گفت: اقناع یک لبه تیغ است که اگر ما بخواهیم تمام سفسطه‌هایی که در آن به کار می‌بریم را بالا ببریم، شاید به ظاهر بیشتر مورد قبول واقع شود، ولی هنگامی که نگاهی منطقی و استدلالی به آن شود، از آن کانون‌های اصلی اقناع فاصله می‌گیرد. لبه دیگر اقناع همین است که حقایق محکم گفته شود، هرچند این حقایق دردناک باشد ولی موجب می‌شود پایداری و دوام بیشتری داشته باشد. در نطق نزدیک به ۱۰ دقیقه‌ای ترامپ باید این سفسطه‌ها را پیدا کرد. این نطق به جای اینکه یک نطق اطلاع‌رسانی و یا دفاعی باشد، بیشتر اتفاقاً یک نطق پروپاگاندای سیاسی محسوب می‌شود. به این دلیل که به دنبال برجسته‌سازی و بزرگنمایی خود، کوبیدن دولت قبلی آمریکا، برتری خودش در خاورمیانه و به نحوی نشان دادن خود به عنوان کانون صلح در جهان بود.

دکتر چهارسوقی امین با بیان اینکه برای تحلیل حرف‌های ترامپ باید آن را در چندلایه مورد بررسی قرار داد، گفت: ترامپ در این نطق بیش از کلمه «من» بیش از «ما» استفاده کرد. معنای این حرف، برتری من نسبت به سایر رؤسای جمهور آمریکا و دولت گذشته است. این‌ها نطق پروپاگاندای مخصوص کمپین‌های تبلیغاتی است. میزان استفاده از این واژه‌ها بسیار زیاد است، حتی جمله اولی که ترامپ قبل از گفتن صبح بخیر می‌گوید اشاره به این موضوع است که تا زمانی که من رئیس جمهور آمریکا باشم ایران حق استفاده از سلاح هسته‌ای را نخواهد داشت.

نویسنده کتاب «رتوریک سیاسی» این نطق را حاوی گزاره‌هایی برای مصرف داخلی دانست و ادامه داد: همه گزاره‌ها به خصوص گفتن آن جمله پیش از صبح بخیرگفتن، نشان از همین مورد دارد. یک جاهایی در این نطق، به تقابل به دولت قبلی آمریکا می‌پردازد و سعی می‌کند به مسائلی چون جنگ‌افروزی در خاورمیانه و مانند آن در دولت قبلی بپردازد و برای خودش دستاوردهایی چون جهان امن‌تر بیان کند.

تینا چهارسوقی امین در بیان تحلیل زبان بدن ترامپ نیز گفت: اگر بخواهم تحلیلی برای قسمت غیرکلامی مطرح کنم، من آن را «رتوریک ترس» می‌نامم. دلیل این نام‌گذاری را با دیدن چندباره نطق ترامپ به راحتی می‌توان فهمید. مثلاً با نورپردازی، چهره ترامپ در این نطق نورانی‌تر از همیشه دیده می‌شود تا تأکید کند این فرد در آرامش در حال سخنرانی است. میزان چرخش بسیار زیاد زوایای بدن، بریده شدن زیاد نفس‌ها، انقطاع نفس در ابتدا و میانه جمله و سایر تحلیل‌های کلامی این بود که ترامپ می‌خواست آرامش ظاهری را حفظ کند. حتی حائل کردن دست‌ها و تکیه دادن آن‌ها به میز، نشانه نیاز داشتن به تکیه‌گاه بود. کمتر باز بودن دست‌های ترامپ و محدود شدن آن‌ها و همچنین تکیه دادن بیشتر آن بیش از همیشه به میز، نشان دهنده این است که می‌خواهد به جایی تکیه کند. وقتی این حرکات را با جملات او همنشین می‌کنیم می‌بینیم با رتوریک ترس روبه‌رو هستیم، در صورتی که می‌خواسته رتوریک آرامش از خودش نشان بدهد.

نویسنده کتاب «رتوریک سیاسی» با تأکید بر فراوانی سفسطه‌ها در نطق ترامپ ادامه داد: ترامپ بسیار از سفسطه کوچک‌نمایی و حاشیه‌انگاری استفاده می‌کند و مرتب با واژه‌ها تلاش می‌کند بگوید هیچ فرد نظامی مورد آسیب واقع نشده است. از دیگر سفسطه‌ها که اقناع این سخنرانی را پایین آورده، استفاده از واژگان «بازار معنایی» است که این واژگان با بارمعنایی که دارند سمت و سوی صحبت‌ها را عوض می‌کنند. استفاده از واژه «the top terrorist» برای شهید سلیمانی به معنای بزرگ‌ترین تروریست جهان، این معنا را دارد که این شهید دستش به خود ملت‌ها آغشته بوده است و کارهایی را برای از پا درآوردن نظامیان آمریکا در منطقه انجام داده است. یکسری واژگان جهت‌دار که به نوعی خنثی‌سازی تبعات عملکردشان در ترور و به شهادت رساندن سپهبد را نشان می‌دهد. به زور می‌خواهد ثابت کند فردی را از بین بردیم که برای منطقه و آمریکا خطرناک بود. ریشه واژه تروریست از وحشت می‌آید و استفاده آن علیه شهید سلیمانی تلقین کردن وحشت‌زایی این فرد بود. از طرف دیگر در همین جمله می‌گوید دستش به خون ایرانی‌ها نیز آغشته شده بوده است و تلاش می‌کند اپوزیسیون‌ها را به سمت خود جلب کند. از طرف دیگر حدوداً بارها از کلمه رژیم ایران استفاده می‌کند و می‌خواهد با گذاشتن خط تفکیک بین حکومت و مردم، آن‌ها را به سمت خود بکشاند. او مرتب درصدد القای این گزاره است که من با رژیم ایران مشکل دارم. حتی در اوایل صحبت نیز دقیقاً به کارهای ایران ارجاع می‌دهد که ایران با انقلاب ۱۹۷۹ آن را شروع کرده است. اینکه تلاش می‌کند بگوید با دولت ایران مشکل دارد و مردم نیز به دنبال منجی هستند که این منجی خود او است.

چهارسوقی امین گفت: در پایان صحبت‌ها نیز ترامپ از سفسطه تطمیع استفاده می‌کند و به مردم می‌گوید آینده‌ شایسته‌ای که دنبالش هستند را خواهند داشت و آمریکا کشورهای خواهان صلح را در آغوش می‌کشد. این وعده‌های تطمیع به‌واسطه خطی است که او می‌خواهد بین مردم ایران و حکومت ترسیم کند. مسئله دیگری که وجود دارد، اشاره او در این سخنرانی به از بین بردن ابوبکر البغدادی است و از کلمه «monster» به معنای هیولا برای او استفاده می‌کند. این حرف با قرار گفتن در کنار تعبیراتی که ترامپ برای سردار سلیمانی به کار می‌برد، نشان از حجم وحشتی است که در وجود او بوده است.